Προς άγραν ίππων και ημιόνων εν καιρώ πολέμου

Χριστίνα Βάρδα — Σοφία Μπόρα

Μετά την απόβαση του Ιμπραήμ Πασά με 4000 πεζούς στρατιώτες και 4000 ιππείς στη Μεθώνη, τον Φεβρουάριο του 1825, και την επέλασή τους σε ολόκληρο τον Μοριά, μετά από τις πολλαπλές πολεμικές ήττες των επαναστατημένων Ελλήνων είχε έρθει η ώρα για τη Διοίκηση, νομοθετώντας περί στρατολογίας, να ενισχύσει και να οργανώσει τα άτακτα στρατεύματα ώστε να προσομοιάσουν, έστω λίγο, σε έναν τακτικό στρατό, με πεζικό, ιππικό, πυροβολικό, πειθαρχία και πολεμική τακτική για να αντιμετωπίσουν τις πολυπληθείς ορδές του οθωμανικού στρατού. Την προσπάθεια αυτή ανέλαβε ο γάλλος συνταγματάρχης Κάρολος Φαβιέρος χωρίς όμως επιτυχία. Τον διαδέχθηκε ο Άγγλος φιλέλληνας στρατιωτικός Richard Church (1784-1873), φίλος και συμπολεμιστής του Θ. Κολοκοτρώνη στη Ζάκυνθο, ο οποίος διορίστηκε αρχιστράτηγος των ελληνικών στρατευμάτων στις 15 Απριλίου 1827.

Το φθινόπωρο του 1827, ενώ είχαν μεσολαβήσει η παράδοση της Ακρόπολης στον Κιουταχή (τον Μάιο) και η επίθεση του Ιμπραήμ στη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων (τον Ιούνιο), την οποία αντέκρουσε ο στρατηγός Πετιμεζάς, και ενώ σε όλους τους Έλληνες η επανάσταση έμοιαζε χαμένη υπόθεση, ο Αρχιστράτηγος Richard Church ξεκίνησε στις 20 Σεπτεμβρίου από το φρούριο της Κορίνθου, με «1200 πραγματικούς στρατιώτας» με σκοπό να συναντήσει τα σώματα των πελοποννησίων και ρουμελιωτών οπλαρχηγών. Έφτασε στην επαρχία Καλαβρύτων, στη Βοστίτσα, και στρατοπέδευσε στο Διακοπτό (εκεί που σήμερα ξεκινά ο οδοντωτός σιδηρόδρομος, διασχίζοντας το φαράγγι του Βουραϊκού για να φτάσει στα Καλάβρυτα) ενισχύοντας τις δυνάμεις των οπλαρχηγών και την άμυνα του Πατραϊκού κόλπου και της δυτικής Ελλάδας.

Μία από τις ασχολίες του εκείνες τις ημέρες του Οκτωβρίου του 1827, που δεν ήταν ίσως τόσο σημαντική και καθοριστική, στη δεδομένη πολεμική συγκυρία, ήταν η φροντίδα για την εκτέλεση διαταγών περί ανασυγκρότησης του ιππικού. Το ιππικό σώμα αριθμούσε το 1825 περίπου 100 ιππείς, ενώ αργότερα τρεις ίλες (μία λογχιστών, μία καραμπινοφόρων, μία ανίππων), μία δύναμη περίπου 240 ιππέων. Ας αναλογιστούμε μόνο ότι ο Ιμπραήμ είχε μεταφέρει, τον Ιούνιο του 1827 στην Πάτρα, διά μέσου του πορθμού του Ρίου, 3000 άλογα από την Αλβανία για να ανασυστήσει το δικό του ιππικό!

Στις 24 Σεπτεμβρίου του 1827, ο Church γράφει «εκ του Αρχιστρατηγείου» προς τον καλαβρυτινό στρατηγό Νικόλαο Αθαν. Πετιμεζά (1790-1865), να συνεργήσει «δραστηρίως» στην ταχεία εκτέλεση των διαταγών του συνταγματάρχη Παναγιώτη Γ. Ρόδιου σχετικά με την συνεισφορά κάθε επαρχίας της Επικράτειας για τη σύσταση ιππικού σώματος. Του ζητούσε να δώσει στον συνταγματάρχη 20 στρατιώτες, που θα παρέμεναν στη διάθεσή του μέχρι να εκτελέσει τις διαταγές στην επαρχία Καλαβρύτων. Ένα μήνα αργότερα είχαν καταφέρει να συγκεντρώσουν τριάντα (30) άλογα από όλη την επαρχία και ο Church, στις 25 Οκτωβρίου, από το Μέγα Σπήλαιο, ζητά και πάλι από  τον Πετιμεζά να βοηθήσει τον Ρόδιο για να βρεθούν τα ανάλογα γρόσια για την πληρωμή των ίππων.

Παράλληλα όμως χρειάζονταν για τις ανάγκες του στρατοπέδου και μουλάρια. Οκτώ μουλάρια έπρεπε να δώσουν  όλα τα μοναστήρια της επαρχίας, σύμφωνα με τη διαταγή που είχε λάβει το Μέγα Σπήλαιον από την Γραμματεία της Επικρατείας. Αλλά η Μονή καθυστερούσε την εκτέλεση της υπόσχεσης που είχε δώσει και ο «Αρχικαταλυμματίας κύριος Νόστιτζ» (ο υπεύθυνος του στρατοπέδου), που είχε επιφορτιστεί να τα παραλάβει, ακόμα περίμενε… Πώς να αποχωριστούν τα μουλάρια τους που ήταν το μοναδικό μεταφορικό τους μέσο, στα δύσβατα μονοπάτια της ορεινής περιοχής τους;  Ήταν σίγουρα χρήσιμα και πολύτιμα για τους μοναχούς, που καθώς φαίνεται έστελναν στον αρχιστράτηγο αναφορές αντί ημιόνων.

Ο Church, χάνοντας την υπομονή του, απευθύνθηκε για βοήθεια πάλι στον Πετιμεζά, στις 7 Οκτωβρίου 1827 από το στρατόπεδο του Διακοπτού,  γράφοντάς του: «η γενναιότης σας να παραλάβητε χωρίς τινά αργοπορίαν τα οκτώ μουλάρια, να ήναι όμως τα καλλίτερα και δυνατώτερα, και να τα στείλετε αμέσως προς τον ρηθέντα Αρχικαταλυμματία του Αρχιστρατηγείου». Την επόμενη μέρα ο Νόστιτζ γράφει στον Πετιμεζά ότι ο «Ο εξοχότατος Αρχηστράτηγος […] την υπόθεσιν διά τα οκτό μουλάρια τα οποία θέλουν δόση διά το στρατόπεδον τα μοναστήρια της επαρχίας των Καλαβρίτων, αφείνει εις τα χέρια μου, και δεν θέλει λάβη πλέον καμμιάν αναφοράν διά τα μουλάρια από των πολυγράφων πατέρων του Μεγασπειλαίου, όμως θέλει να τελειόσω αυτήν την δουλειάν με την βοήθειαν της Γενναιότης σας».

Δεν ήταν μόνο το Μέγα Σπήλαιο που δυσφορούσε με την παραχώρηση των μουλαριών! Από άλλη επιστολή του Αρχιστρατήγου, πάλι στις 7 Οκτωβρίου, μαθαίνουμε ότι ούτε το χωριό Κερπινή (βόρεια των Καλαβρύτων, σε υψόμετρο 1.070 μέτρων) δεν είχε δώσει τα «διοριζμένα» μουλάρια στον Στέλβαγ, υπασπιστή του Αρχικαταλυμματία, ο οποίος παρέμενε εκεί στο χωριό «στηλομένος να τα λάβη»! Στάλθηκαν, λοιπόν, 15 στρατιώτες στην Κερπινή, οι οποίοι θα  έπαιρναν ο καθένας 2 γρόσια την ημέρα αμοιβή, μέχρι την πολυπόθητη παράδοση των μουλαριών. Μόνο οι πατέρες των Μονών της Παναγίας Μακελλαριάς και της Παναγίας των Νεζερών προσήλθαν στον R. Church, υποσχόμενοι να παραδώσουν την αναλογία τους σε μουλάρια.

Έτσι, η επαρχία Καλαβρύτων συντέλεσε στη σύσταση ιππικού σώματος, με 30 ίππους, που δεν γνωρίζουμε πόσα γρόσια κόστισαν και με 8 ημιόνους που πληρώθηκαν ακριβά σε υπομονή και διαταγές. Ευτυχώς για όλους, Έλληνες, φιλέλληνες, στρατηγούς, οπλαρχηγούς, στρατιώτες, ανθρώπους και ζώα, ένα δεκαήμερο αργότερα, στις 20 Οκτωβρίου του 1827, τα 27 πλοία των συμμαχικών δυνάμεων Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας κατέστρεψαν, στη ναυμαχία του Ναυαρίνου, τα 106 πλοία του οθωμανικού στόλου, νίκη που σήμαινε και την επιβολή της ελληνικής ανεξαρτησίας προς την Υψηλή Πύλη.

Πηγές:

– ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ,  Αρχείο Θεόδωρου και Γενναίου Κολοκοτρώνη,  υποφάκελος 1.6 [Έγγραφα προσβάσιμα και στο Ψηφιακό αρχείο 1821, ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ, αρχείο Θεόδωρου και Γενναίου Κολοκοτρώνη]

α) R. Church προς Ν. Πετιμεζά, εκ του Αρχιστρατηγείου, 24 Σεπτεμβρίου 1827

β) R. Church προς Ν. Πετιμεζά, εκ του Αρχιστρατηγείου, 4 Οκτωβρίου 1827

γ) R. Church προς Ν. Πετιμεζά, εκ του κατά το Διακοπτόν Στρατόπεδον, 7 Οκτωβρίου 1827

δ) R. Church προς Ν. Πετιμεζά, εκ του κατά το Διακοπτόν Στρατόπεδον, 7 Οκτωβρίου 1827 [ίδια ημερομηνία]

ε) Nostitz προς  Ν. Πετιμεζά, Διακοπτόν, 8 Οκτωβρίου 1827

στ) R. Church προς Ν. Πετιμεζά, εκ του κατά το Διακοπτόν Στρατόπεδον, 9 Οκτωβρίου 1827

ζ) R. Church προς Ν. Πετιμεζά,  εκ του Αρχιστρατηγείου Μέγα Σπήλαιον, 25 Οκτωβρίου 1827

– Γενικό Επιτελείο Στρατού, Ιστορία Ιππικού και Τεθωρακισμένων. Αθήνα, 1995.

– ΓΕΕΘΑ, Χρονολόγιο Ελληνικής Επανάστασης (στο διαδίκτυο)

– Νικόλαος Κ. Κασομούλη, Ενθυμήματα στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων 1821-1833. Αθήνα, Χορηγία Παγκείου Επιτροπής, 1941, τόμος 2, σελ.653. (στο διαδίκτυο)

– Thomas Gordon, History of the Greek Revolution. W.Blackwood and sons, 1832 (στο διαδίκτυο). Στα ελληνικά: Θωμά Γόρδωνος, Ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως, μετάφραση Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, φιλολογική επιμέλεια Λαμπρινή Τριανταφυλλοπούλου, συνεπιμελητές Άγγελος Μαντάς, Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2015, 1^η ανατ. 2017.

– George Finley, History of the Greek Revolution.  W.Blackwood and sons, 1861 (στο διαδίκτυο). Στα ελληνικά: Γεωργίου Φίνλεϋ, Ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως, τόμοι Α΄και Β΄, μετάφραση Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, φιλολογική επιμέλεια Άγγελος Μαντάς, Αθήνα, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον κοινοβουλευτισμό και την δημοκρατία, 2008.